De Provincie Limburg heeft na beoordeling van de begrotingen 2021 van de Limburgse gemeenten geconcludeerd dat de gemeenten dankzij grote inspanningen erin geslaagd zijn een sluitende begroting te presenteren.
Met bezuinigingen, doorlichtingen van budgetten en inzet van reserves hebben ze hun begroting 2021 in evenwicht gekregen. De Provincie heeft alle begrotingen 2021 onder de lichte toezichtvorm gesteld. De oplopende tekorten bij de uitvoering van de taken in het sociaal domein maakten de opdracht om met een sluitende begroting te komen dit jaar extra zwaar.
Bepaling toezichtvorm begroting 2021
De Provincie heeft de begrotingen 2020 van de Limburgse gemeenten beoordeeld en de toezichtvorm daarvoor bepaald. Alle 31 gemeenten hebben voor hun begroting 2021 de lichte toezichtvorm (het zogenaamde repressieve toezicht) gekregen. Ze zijn erin geslaagd om de structurele lasten en baten in hun begroting 2021 in evenwicht te brengen, of dat evenwicht te bereiken in hun meerjarenraming 2022-2024. Dit betekent dat alle Limburgse gemeenten hun begroting 2021 en de begrotingswijzigingen 2021 zonder verdere beoordeling door de Provincie kunnen gaan uitvoeren
Financieel beeld Limburgse gemeenten
De Limburgse gemeenten worstelen in financiële zin, net als alle andere Nederlandse gemeenten, met de in 2015 overgedragen taken in het sociaal domein. Door een toenemende vraag naar voorzieningen en in het bijzonder naar de dure voorzieningen lopen de lasten op, terwijl de bijdrage van het Rijk daarvoor niet in dezelfde mate meestijgt. De beheersing van de lasten is moeilijk door het open eindkarakter van veel voorzieningen. Nog steeds worden gemeenten verrast door de ontwikkeling van de lasten. Door dit alles nemen de tekorten van jaar tot jaar toe.
Steeds meer gemeenten zijn nu bezig om hun greep op deze ontwikkelingen te versterken, zodat er geen financiële tegenvallers ontstaan tijdens de uitvoering én de tekorten geleidelijk omlaag gaan. Daarnaast is er ook fors bezuinigd op de taken in het sociaal domein.
Verder zien de gemeenten dat hun bijdragen aan de gemeenschappelijke regelingen, waarin ze samenwerken, een toenemend beslag leggen op hun begroting.
Gemeenten hebben ook rekening gehouden met mogelijke nadelen van een nieuwe verdeling van de algemene uitkering, de veruit belangrijkste inkomstenbron van gemeenten. Die nieuwe verdeling moet 2022 ingaan. Hoe die verdeling eruit gaat zien, is nog niet bekend, maar eerste berichten gedurende 2020 wezen op een verschuiving van gelden van kleine naar grote gemeenten.
Financiële positie gemeenten in Nederland
De 12 provincies maken zorgen over de financiële positie bij de gemeenten. Vrijwel alle gemeenten is het wel gelukt een sluitende begroting te presenteren, maar geconstateerd is, dat dit vaak ten koste van diverse gemeentelijke voorzieningen gaat en dat de lokale belastingdruk toeneemt. De reserves worden jaar op jaar verder uitgehold en gemeenten worden gedwongen om te bezuinigen, op essentiële taken, zoals onderhoud, openingstijden van bibliotheken en dienstverlening. Hierdoor zijn gemeenten steeds minder in staat om zich in te zetten voor grote maatschappelijke opgaven en urgente transities. Er is vaak geen ruimte voor nieuwe initiatieven die zich aandienen. De provincies hebben het afgelopen jaar bij de minister van BZK en bij de Tweede Kamer aandacht gevraagd voor de financiële situatie bij de gemeenten. In februari 2021, na afronding van de toezichtbrieven, wordt in interprovinciaal verband een nadere beschouwing opgesteld als inhoudelijke bijdrage aan het landelijke debat vanuit de kwalitatieve toezichthoudende rol.
Preventief toezicht
Gedeputeerde Staten moeten de financiële situatie van een gemeente als zwak beoordelen, en preventief toezicht instellen als:
- de begroting naar hun oordeel niet in structureel en reëel evenwicht is en
- de meerjarenraming te weinig laat zien dat een gezond evenwicht mogelijk is.
Ook bij een te late inzending van de begroting of de jaarrekening kunnen Gedeputeerde Staten een begroting onder preventief toezicht plaatsen. Bij preventief toezicht moeten GS de begroting eerst goedkeuren, voordat de gemeente met de uitvoering kan beginnen. Geen enkele Limburgse gemeente staat met de begroting 2021 onder preventief toezicht.
Repressief toezicht
Repressief toezicht betekent dat de gemeente haar vastgestelde begroting en begrotingswijzigingen kan uitvoeren, zonder dat de Provincie dat vooraf moet goedkeuren. Het is de lichtste vorm van toezicht. Soms zullen Gedeputeerde Staten hierbij wel voorwaarden stellen.
Kaders voor toezicht
De Provincie baseert haar toezicht op een aantal wettelijke bepalingen in de Gemeentewet en enkele specifieke wetten. De beleidskaders die hieruit volgen, beschrijven hoe het toezicht in de praktijk vorm krijgt en welke normen daarbij worden gehanteerd.
Bron: Provincie Limburg
