Bezoek aan de deur dagelijks politiewerk

Contact met de burger is essentieel voor goed politiewerk. Een bezoek aan de deur is daar een belangrijk onderdeel van.

“Laagdrempelig contact is de kern van goed politiewerk en dat moet zo blijven. We hebben uiteenlopende redenen om bij mensen langs te gaan. Om demonstraties in goede banen te leiden willen we graag van tevoren weten wat er staat te gebeuren”, aldus politiechef Yvonne Hondema tijdens een kort geding in Den Haag, aangespannen door de Stichting Vrienden van Extinction Rebellion (XR).

De Stichting wil dat de politie stopt met onaangekondigde huisbezoeken aan vreedzame XR-demonstranten. De politie mag volgens XR ook geen gegevens van deze bezoeken meer verwerken in de systemen. Dit zou een te grote inbreuk vormen op de persoonlijke levenssfeer van vreedzame demonstranten. De politie probeert in de ogen van XR met deze ‘intimiderende’ bezoeken deelname aan demonstraties te ontmoedigen en zou een onrechtmatige inbreuk op het demonstratierecht maken, zei de advocaat van de Stichting.

Belangrijke methode

“Een algemeen verbod op een huisbezoek leidt tot een veel te vergaande beperking op de bevoegdheidsuitoefening van de politie en zorgt in de dagelijkse praktijk voor onduidelijkheid en willekeur”, zei de landsadvocaat namens de politie bij de mondelinge behandeling van het kort geding.

Een bezoek aan huis is een belangrijke methode om bijvoorbeeld in een gesprek met iemand van de organisatie meer specifieke informatie te krijgen over een demonstratie. Dan gaat het bijvoorbeeld over de vraag hoe veel mensen aan een demonstratie meedoen, hoe lang de demonstratie duurt en de wijze waarop wordt gedemonstreerd.

Zo probeert de politie de demonstratie in goede banen te leiden en mogelijke verstoringen van de openbare orde en strafbare feiten te voorkomen. Een dergelijk gesprek is er zeker niet op gericht om mensen te weerhouden aan een demonstratie mee te doen. ‘Het feit dat iemand meedoet aan een demonstratie is nooit de aanleiding voor een bezoek aan de deur’, aldus de landsadvocaat tijdens de zitting.

Praktisch onuitvoerbaar

De gevraagde verboden zijn volgens de landsadvocaat bovendien onduidelijk en willekeurig en daarmee praktisch onuitvoerbaar. Het verbod zou alleen gelden voor vreedzame XR-demonstranten terwijl niet altijd duidelijk is wie dat zijn en organiseert. Dit werd bestreden door de advocaat van XR. “De woordvoerders van XR hebben regelmatig en goed contact met zowel gemeenten als politie in de aanloop naar demonstraties van XR. Het is dus in de praktijk echt niet nodig dat een wijkagent onaangekondigd thuis langsgaat bij een XR-demonstrant.”

De politie krijgt de hele dag door signalen en meldingen. 'Daar geven we opvolging aan, omdat we de dure plicht hebben de samenleving veilig te houden. Wij gaan niet ‘zo maar’ bij mensen langs, reageerde Yvonne. “De vraag waarom iemand demonstreert is nooit de reden van een bezoek aan huis. We gaan over het waarborgen van de veiligheid van demonstraties en dat is echt wat anders dan zo maar bij de mensen langs gaan. Wel zijn we ons bewust dat een bezoek als ingrijpend kan worden ervaren. Elk contact dient goed voorbereid te zijn en tevens moet goed worden aangegeven waarom we aanbellen.”

Het ging ook over de door XR gehanteerde term ‘vreedzame’ demonstrant. Een in de ogen van de landsadvocaat een wat onduidelijke typering. “In ieder geval lijkt eiseres een andere invulling van het begrip ‘vreedzaam’ voor te staan dan de politie. Een demonstratie kan op zichzelf vreedzaam zijn, terwijl de individuele demonstrant strafbare feiten pleegt of de openbare orde verstoort.”

Aangepast handelingskader

De recente aandacht voor zogenoemde ‘huisbezoeken’ heeft het korps wel aan het denken gezet over de manier waarop we met mensen in gesprek gaan. Yvonne: “Wanneer ga je bij iemand langs, wanneer niet? Ga je in uniform of in burger? Welke vragen stel je wel? En welke niet? Als wij mensen thuis bezoeken, moeten we dat op een goede en professionele manier doen”.

Om die reden wordt het (interne) Handelingskader Demonstraties uitgebreid met het onderwerp ‘Contact met burgers ter voorbereiding op een demonstratie’. In de uitbreiding vinden politiemensen informatie over de taak en de rol van de politie voor en tijdens demonstraties. De aanvulling gaat verder vooral in op de wijze van informatieverzameling.

De advocaat van XR reageerde verrast op de uitbreiding van deze richtlijnen. De rechter zag hierin een opening voor een mooie oplossing zonder vonnis te hoeven wijzen. Politiechef Yvonne Hondema is van harte bereid de aanvulling op het handelingskader met XR te delen. Op basis van deze handreiking stelde de rechter een plan van aanpak voor. Ga met elkaar om tafel om te bekijken of het aangepaste handelingskader voldoende openingen biedt om de zaak in te trekken. Beide partijen gaan op korte termijn met elkaar in gesprek.

De rechter houdt de zaak aan tot 31 mei.