Lezing/boekpresentatie Mirjam de Rijk: Hoe krijgen we de regie terug over onze basisbehoeften?

Welke rol speelt 'het kapitaal' in onze samenleving en in de economie? Onderzoeksjournalist Mirjam de Rijk zocht het uit en schreef er een boek over met de titel Gekaapt door het kapitaal.

Ze laat zien hoe delen van de overheid, met name publieke voorzieningen, worden opgekocht door mensen die er (alleen) geld mee willen verdienen. Maar ook hoe bedrijven steeds meer gedwongen worden om aan de leiband van financiers te lopen. De Rijk fileert deze gang van zaken genadeloos in haar boek. Een mooie aanleiding om deze journalist en voormalig GroenLinks-politica uit te nodigen bij Podium Babel.

Het kapitaal heeft met onthutsende snelheid grip gekregen op essentiële onderdelen van de samenleving zoals de zorg, de woningmarkt en de kinderopvang. Huisartspraktijken, kinderopvangcentra, educatieve uitgeverijen, ouderenzorg: ze worden massaal opgekocht door private equity en andere grote, kapitaalkrachtige partijen. Hetzelfde geldt voor tandartspraktijken, dierenklinieken en arbodiensten. Als gebruiker heb je er vaak geen weet van, want ze behouden hun oude naam, maar ondertussen telt voor de eigenaren maar één ding: rendement.

Onze basisbehoeften zijn daarmee een verdienmodel geworden voor grote kapitaalkrachtige partijen. In Gekaapt door het kapitaal ontleedt De Rijk de oorzaken daarvan en ze stuit daarbij op onder meer ongelijkheid, de belastingwetgeving, zwalkend overheidsbeleid, de rol van pensioenfondsen en de praktijken van de Europese Centrale Bank. Toch is het nog niet te laat, vindt ze, want "overal zijn het mensen die aan de knoppen draaien, dus er valt iets aan te doen". De Rijk doet dan ook concrete voorstellen voor maatregelen die het tij kunnen keren. Bij Podium Babel zal ze er meer over vertellen en met haar publiek in discussie gaan.

Mirjam de Rijk (1962) begon haar carrière als jongerenwerker, maar stapte over naar de journalistiek. Zij ging in 1992 werken bij de Groene Amsterdammer. Na vier jaar partijvoorzitter van GroenLinks te zijn geweest, werd zij lid van de Eerste Kamer voor die partij. Ze was daarna zes jaar directeur van de Stichting Natuur en Milieu en in de periode 2010-2014 wethouder in Utrecht. Ze werkte van 2019 tot 2021 bij de vakbond FNV. Momenteel is zij weer journalist en columnist van de Groene Amsterdammer. Haar boek Gekaapt door het kapitaal stond het op de shortlist voor de PrinsjesBoekenprijs, de prijs voor het beste politieke boek van 2024. Ze heeft niet gewonnen; collega-auteur Hein de Haas kreeg de prijs voor zijn boek over migratie. In juni jongstleden kreeg Mirjam de Rijk in de categorie Signalerende onderzoeksjournalistiek (van De Loep, prijzen voor onderzoeksjournalistiek) een prijs voor haar artikelenserie Help het kapitaal neemt ons over. In haar boek staat deze thematiek ook centraal.

Jeroen Smit: "Jarenlang is ons wijsgemaakt dat wanneer de koek zou groeien, iedereen een groter stukje koek kreeg. De Rijk prikt deze economische mythe vakkundig door."

Agnes Jongerius: "Een pijnlijke confrontatie. Het hart van onze samenleving – zorg, wonen, leren – is door private equity ernstig aangetast. Mirjam de Rijk biedt een uitweg."