Ós Modesjtaal (november '24) #60! - Iejerwo unsjwa chia chua 't ètsebu

Ein rubriek euver 't gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs, gesjreve door John Hertogh in samewirking mit Veldeke Krènk Zitterd-Gelaen-Bor.

Nae, neit metein sjtoppe mit laeze, estebleif. De titel hiebaove is in ’t taters. In Sjtein ligt de Taterstein. Baove Zöstere lik de Taterbósj. Volges de verhaole is de tatersjtein in Sjtein ein vergaderplaatsj van de Taters gewaes. Volges de Limburgs Etymologische woordebuik ware Taters zigeundesj of róndjtrèkkende óngernummers. Tater is óntsjtange oet ’t woord  tartaar,  ein bepaolde Mongoolse sjtam. Of ’t ouch van tódder, toter of tattie (pratsj) kump? Tatere is in Mesjtreich ónbesjóf hel kalle, in Venlo kletsje. In anger sjtreke zelfs tettere (zoepe)!  In Eisden (in Belgisch Limburg) waor taters ein saort ‘geheimtaal’, gebroek door de kowjónges. Dat woort gebroek zodat de jónges van anger plaatsje niks d’rvan koosjte versjtaon, of óm de Hollese jónges, aan de euverkantj van de Maas, oet te sjejje. Die versjtónge dat toch neit. Ein veurbeeld: “Mie vader zienen hóndj heisj Nero” wurt in ‘t taters: “Iema adervu ienenzo óndjha eisjho Erona”. De sjleutel van deze ‘ge-heimtaal’ wirk zo:  De eesjte letter van elk woord wurt nao dat woord ge-plaatsj: Vader wurt “aderv”. En dao-achter zet me eine willekeurige klinker. “aderv” wurt zo “adervu”.  De vertaling van de titel van dit sjtök wurt dan: “Wiejer wunsj ich uch ‘t bèste”.

Jederein kènt ’t gezègkde ‘sjtein en bein klage’. In de Middeleeuwe zag me: sjtein en bein zjwaere. Zjwaere deig me doe (ónger angere) bie eine graafsjtein of sjteine altaor (sjtein) wo-in de knäök (bein) van eine hèllige woorte verwaard. ‘t Waar ein Germaans gebroek óm bie hèllige sjtein ein eid te doon. Aeve ónger Tudder woort vruiger in de Rooj baek gezjwómme: aan de Sjtein. In ’t Zittesj park lik de sjteine sjloes. De baek die vanaaf die sjloes door ’t park löp wurt Keutelbaek genuimp. Ze haet ‘ne tied lang inderdaad nao keutele gesjtónke. Aevel in Keutelbaek beteikent dat neit drol mer klein. D’r góng ummer mer ei klein bietje water door die baek. Ein sjieker benaming en sjriefwies is Cötelbaek! ‘ne Sjteinzjwaer is ein sjteinpuis. Eine sjtein-marter woort fewien of fowien genuimp. 

Taege eine sjteinbekker woort brikkebekker gezag. En vintj geer Sjteivig ouch neit sjoner klinke es Steenweg? Ein sjteivigske waar ein verhard bènneplaetsjke. In vruiger jaore loug in plaatsj van keizel of kizzel sjteinsjlaag op de rieks- en provinciale waeg! Höb geer waal ’s van eine sjteinuul of koetuul geheurd? (Athene noctua). De uul van Athene woort meistes afgebeeld es sjteinuul, beveurbeeld op aw Griekse munte. Of op ’t lètste Hollese bankbiljèt van hónderd guije. D’n uul waor in de klassieke awdheid symbool van kènnis, wiesheid en sjerpzinnigheid. Ich lous ouch euver de sjampsjtein. Dae sjtein is om ein paort te besjerme es eemes de boch te kort nump. Mer eine ganse grote en zjwaore sjtein, klaagsjtein genuimp, woort ’s nachs mit väöl laweit neiergesjmete veur ’t hoes van eine vriejer dae aafgeweze waar of de verloving verbraoke haw! Op dae sjtein koosj hae dan ziene nood klage of  getreus waere door zien vrunj, meistes mit väöl beier! Dit waar ein plaatsjelik gebroek, ónger angere in Mofert bie Remunj. 

Pès de volgende Ós Modesjtaal!
[email protected]