Vrijwel evenveel grenspendelaars uit België en Duitsland

In het belang van Europese integratie mag elke EU-burger vrij beslissen in welk land van de Europese Unie hij wil werken en wonen.

Iemand die in het grensgebied woont (werkt), maar op een bereisbare afstand net aan de andere kant van de grens wil gaan werken (wonen), kan ervoor kiezen om in het eigen land te blijven wonen (werken). Hij of zij wordt dan grenspendelaar.

Dit artikel brengt voor 2021 grenspendelaars in kaart die in Nederland werken, maar in Duitsland of België wonen. Dit is de inkomende pendel. In totaal gaat het om 86 duizend mensen. De uitgaande pendel betreft alle mensen die in Nederland wonen en in België of Duitsland werken. In aantal zijn dit er een stuk minder dan de inkomende pendel (ongeveer 20 duizend). Het arrondissement Antwerpen was in de grensregio aan de Belgische kant een relatief grote afnemer van werknemers uit Nederland (3,6 duizend). Aan de Duitse kant was dat de Städteregion Aachen (2,1 duizend). In het vervolg beperken we ons tot de inkomende pendel. Daarbij gaan we in op een paar vragen. In welke regio werken de grenspendelaars? Bestaat er een samenhang met de omvang van de werkgelegenheid in die regio's? Tenslotte stellen we het motief dat aan de pendel ten grondslag lag aan de orde.

De pendelcijfers voor dit artikel zijn ontleend aan het CBS (grens) dataportaal. Dit zijn op dit moment de meest recente cijfers. In het portaal zijn cijfers over Nederland en de buurlanden opgenomen over onder andere arbeid en economie (grensdata_portaal). Dankzij ondersteuning van het Ministerie van Binnenlandse Zaken wordt het portaal geactualiseerd en uitgebreid.

Inkomende pendel Nederland

In welke regio's werken pendelaars?

Van de 86 duizend inkomende pendelaars werken er 64 duizend in regio's die direct aan België of Duitsland grenzen. Daarbij komen er iets minder uit België dan uit Duitsland. De gebruikte regio-indeling komt overeen met de internationaal afgesproken NUTS classificatie. Voor Nederland zijn dat de Corop gebieden (NUTS 3), een regionaal niveau tussen ge-meenten en provincies in.

Zuid-Limburg, liggend in de driehoek met België en Duitsland, telt met 17 duizend de meeste inkomende pendelaars. De meesten daarvan, 70 procent, waren woonachtig in België. Zuid-Limburg grenst aan de arrondissementen Hasselt, Maaseik, Tongeren en Luik aan de Belgische kant. De op één na grootste ontvanger van werknemers uit onze buurlanden is Zuid-Oost-Noord Brabant met Eindhoven als de grootste stad (9 duizend).

De regio in Nederland aan de Duitse grens met de meeste pendelaars is Noord-Limburg met 8 duizend en daarna Twente met bijna 6 duizend. In Noord-Limburg ligt Venlo als grootste stad direct aan de grens en in Twente is dat Enschede. In deze steden werken relatief veel werknemers die in Duitsland wonen.Van de overige grensregio's is de inkomende pendel vooral klein wanneer ze grenzen aan Nedersaksen (aan de noordelijke Nederlandse grens). In Delfzijl werken nauwelijks pendelaars uit Duitsland. Deze regio is in het oosten begrensd door water van de Eems. De veerverbinding naar Delfzijl duurt rond een uur en is niet met de auto mogelijk.

De NUTS 3 gebieden (meestal "Kreise") aan de Nedersaksische kant (de "Kreisen" Aurich, Emsland, Grafschaft Bentheim, Leer en Emden kreisfreie Stadt) zijn zeer dun bevolkt. Met uitzondering van Emden tellen deze regio's minder dan 200 mensen per vierkante kilometer. In de aangrenzende NRW regio's varieert de dichtheid van 250 tot bijna 800 (Aachen).

Daar waar de meeste banen zijn?

De grootte van de inkomende grenspendel hangt dus samen met de aanwezigheid van grote steden aan de Nederlandse kant van de grens. Dat blijkt ook wanneer de samenhang van inkomende grenspendel met de totale werkgelegenheid in de Nederlandse grensregio's in beeld wordt gebracht.

In Zuidoost-Noord-Brabant is de pendel-omvang groot en ook het aanbod van banen, in Oost-Groningen en Delfzijl zijn beide klein. Zuid- en Noord-Limburg passen niet helemaal in het beeld. In Zuid-Limburg is de pendel vanuit België relatief hoog ten opzichte van het totale aantal werkenden. In Noord-Limburg is de pendel ook relatief hoog. Venlo is daar een gemeente die direct aan de grens ligt en trekt mensen die in Duitsland wonen als vanouds aan om te gaan werken.

Ooit verhuismotief?

We weten niet precies welk motief ten grondslag lag aan de pendel. Op basis van gegevens over nationaliteit is wel bekend of grenspendelaars die in Nederland werken op enig moment waarschijnlijk zijn verhuisd naar België of Duitsland. Voor hen was de pendel een direct gevolg van de verhuizing.

Van de grenspendelaars uit Duitsland was bijna 60 procent niet-Nederlander. Voor de grens-pendelaars uit België was dit in iets mindere mate het geval, namelijk voor 45 procent.