Ós Modesjtaal (april '24) - Van kwes pès rare kwiebus.

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs, gesjreve door John Hertogh in samewirking mit Veldeke Krènk Zitterd-Gelaen-Bor.

Lèts haw ich de sjildersj in hoes. Dat heurt jao bie ’t vruijaor . Ze höbbe gans goud werk geleverd. Bie ’t oprume vónj ich nog eine gebroekde kwas. Waat ein vraem woord eigelik: Kwas , kweske, penseel, beusjtel of eine bunjel fraanjele . Vruiger sjreef me quast , eine tak mit blajer óm vleige en mögke weg te jage. ‘t Woort ouch gebroek es waaier of óm mit wiewater te zaegene.

Oppe kirmes perbeierde veer de flósj te pakke veur ein ritje veur niks. Eine ingebeelde kwas nuimde me ouch pómpernikkel . Mer dat woord beteikent ouch op ’t Dutsj: graof zjwartbrood . Eine kwaspelorem is ein rare kwas, ‘ne kwiebus , eine flab . ‘t Woord kwiebus kump oet de misviering: ónger de viering sjprouk de preister de weurd ‘ cum quibus ’ oet, dat beteikent ‘mit wae’. Op dat momènt koume de mèsdeiner of diaken die achter häöm sjtónge, naeve de geistelike sjtaon. De luuj in de kirk, die gein Letien kènde, maakte d’r doe: ‘ kóm kwiebus ’ van.

De vruijaors-póts; wikse en gesjmólte lood in de pot. Vruiger woort de ganse boet sjoongemaak. (Boet kump van ’t Dutsje Bude, oorsjpronkelik houte geboew en noe kraom of tent op mert of kirmes.) De gerdiene woorte aafgehaold en gewesje. De (trap-)luipesj en matte woorte goud oetgeklop. Alle kes laeg-gehaold en ’t nuuj kaspepier vasgezat mit punaize. Mer de sjoon pótse nuimp me sjoon wikse . Ein póts is ouch ein sjtreek , ein koef . ’n Koef oethaole beteikent dus ein sjtreek oethaole. ’t Sjpraekwoord: Sjiet aan de wiks, potlood is ouch zjwart! beteikent: ’t Is óm ’t aeve. Potlode beteikent ouch: mit potlood (kachelglans) invrieve, zjwart make dus. De naam potlood kump van de veurgenger van ‘t grafietpotlood: de loodstif - ‘t lood woort in ‘nepot gesjmólte - de billige taegehanger van de zilversjtif. Vanaaf de 17e eeuw waere er al potlode gemaak die besjtónge oet ein kaer van vrie hel grafiet in ein houte huls.

Een moerblömke

is ein negatieve oetdrökking wiezend nao ein vrouw/‘ne man die/dae, oppe danssjool beveurbeeld, neit ten dans wurt gevraog. ’t Idee is dat ze ónopvallend aan de kantj blieve, sjus wie ein bloum die taege ein moer gruijt en neit in ’t middelpunt van de aandach sjteit.

Mer… ich leip lèts euver de wal in Zitterd en zoug prachtig gaele en blaw blömkes oppe sjtadsmoere gruije. Moerfiejole , in Belsj nuime ze ze sjteinvlier of moervlier . Mer de richtige moerbloum

is ein vaste plant oet de kruutsbloumefamieje De saort is vrie zeldzaam in ’t wildj. De hawf-stjroek kump oet ’t Middellandse Zeegebied. De Romeine introduceierde ‘t plentje zo’n 2000 jaor geleje es seierplant en medicinaal kroed in ós landj. Die oetdrökking euver moerblömkes oppe dansvloer mót mer vlot verangerd waere, want zo ónopvallend zeen ze neit. Eigelik is dat ein belediging ( affrónt ) veur zo’n sjoon plant.

Pès de volgende Ós Modesjtaal. Reacties: [email protected] .