Ós Modesjtaal (mei '25) #66 - Eine nuje lente en ein nuut geluid

Ein rubriek euver 't gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs, gesjreve door John Hertogh in samewirking mit Veldeke Krènk Zitterd-Gelaen-Bor.

Veuraaf: Dees rubriek haet al saer 2020 in de VIA van De Limburger gesjtange, mer aan die samewirking is door ein versjil van meining mit de redaktie per direct ein ènj gekómme. Mer, Veldeke Limburg haet mich de gelaegenheid gebaoje óm dees maonjelikse rubriek ouch op häör sait te plaatsje. En ouch op Sittard-Geleen.nieuws.nl kent geer Ós Modesjtaal blieve laeze. Danke daoveur.

"Eine nuje lente en ein nuut geluid" (nao Herman Gorter) 

Metelieve, meizoetje, meizeutje, meizuteke, meizoentje, (peune in mei) madezoeteke, Maisüsschen, medesute, allenej name veur ein en ‘tzelfde blumke, de bellis perennis oftewaal ’t madeliefje. Bellis is aafgeleid van bellus, waat sjoon beteikent. En perennis beteikent euverjaorig, euver-blievend. Volges Dr. Henk Thewissen beteikent meizuitje of meizäödsje in Valkeberg ‘lelietje van dale’ ’t Hollese woord madeliefje is waarsjienlik óntsjtange oet made, waat hui-veldj of wei beteikent (wo me deit mejje) en lief (leif), ómdat me ze gaer zoug in de wei. Mer mesjiens kump de naam ouch van maagde-lief, ómdat ’t blömke dèks in verbandj woort gebrach mit de maag Maria.  

Eine mei oppet daak waar (is) ein verseiering van gruin tek, bie ’t bereike van ’t hoogste punt of es de roew-boew vaerdig is. Ein meidäörehègk, die in mei bluit, verlus häör blajer en dreeg in de herfs rooj bere. Nae, gein wiemerte (aalbes) of haveresjkeesje (lijsterbes).  Ideaal veur veugel, mer ze mót waal reigelmaotige gesjaore of geknip waere. In Valkeberg zaet me hègkedoon d’r taege. In Zitterd zagte ze taege eine meidoornbottel: einen aanappel!  Eine meibottel is eine aetbare vruigjaorspaddestjtoul, eine morille, gans lekker bie spjerzje of bie wildj. 

In ein aantal dialekte wurt de sering ouch waal meiblömke genuimp. In West Vlaandere heisj ’t mei-zoentje paosjbloum. En de Franse zègke pâquerette (Pâques=Paosje). Eine klaevert is eine meikever, ouch waal mölder, kappesiender of meikitsjke genuimp.

Eeuwelang stjóng de maondj mei ouch in ’t teike van de leifde. Róndj d’n eesjte daag gouf ’t väöl meifeeste. Dé gelaegenheid veur de jóng luuj om zich op te zuike. Pès laat in d’n aovend woort róndj de meiboum gedans. Ouch woorte bloumekrens veur elkaar gevlóchte en sjnachs verseierde sjnake ’t hoes van hun mechelkes mit meitek. Ich zeen die gebroeke dèkser in de Selfkantj.

Pès de volgende Ós Modesjtaal. Reacties: [email protected].