Onlangs zijn er enkele rechtszaken aangespannen tegen een aantal gemeenten betreffende de vergoeding voor huishoudelijke hulp. De daarin gedane uitspraken bieden voorlopig geen duidelijkheid.
Mogen gemeenten de financiering van huishoudelijke ondersteuning voor hulpbehoevende inwoners zomaar intrekken of beperken? De nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015) geeft gemeenten veel vrijheid bij het invullen van hun zorgplicht, terwijl tegelijkertijd fors bezuinigd moet worden. Daarom zijn alle ogen gericht op de grenzen die in de rechtszaal worden getrokken. Het kan echter nog lang duren voordat jurisprudentie duidelijkheid geeft over wat daarbij wel en niet toelaatbaar is.
Wat houdt de Wmo in?
Gemeenten moeten op grond van de Wmo voorzieningen treffen of vergoeden waardoor mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen en deel kunnen nemen aan het maatschappelijk verkeer. Op 1 januari is de nieuwe Wmo 2015 van kracht geworden, die de gemeenten meer taken toebedeelt dan voorheen, maar inwoners ook meer eigen verantwoordelijkheid geeft. Zij moeten zoveel mogelijk een beroep doen op hun eigen netwerk en algemeen toegankelijke voorzieningen. Pas als ze het daarmee niet redden, kunnen ze hulp vragen aan de gemeente. Die moet met de bewoners in gesprek gaan om te toetsen wat ze zelf kunnen opbrengen en waar ze echt gemeentelijke ondersteuning bij nodig hebben. Daar wordt streng naar gekeken, temeer omdat de gemeenten stevig moeten bezuinigen. Op noodzakelijke voorzieningen als rolstoelen of daarmee samenhangende aanpassingen in huis valt weinig te bezuinigen. Daarom wordt vooral bespaard op huishoudelijke hulp.
Rechtsongelijkheid en verminderde rechtsbescherming
De Raad voor de rechtspraak, die standaard om advies wordt gevraagd over wetsvoorstellen met mogelijke gevolgen voor de rechtspraak, waarschuwde dat de grote beleidsvrijheid voor gemeenten in de Wmo 2015 zou leiden tot rechtsongelijkheid en verminderde rechtsbescherming van mensen die zorg nodig hebben.
Een toename van het aantal rechtszaken valt te verwachten, stelde de Raad, die ook wees op de grote rol die familieleden, vrienden en buren wordt toegedicht in de nieuwe wet. Als zij zich niet kunnen of willen inzetten, heeft de hulpbehoevende burger juridisch gezien geen poot om op te staan. Volgens de wet zijn alleen echtgenoten verplicht elkaar bij te staan.
Bij de tot nu toe aangespannen zaken ronde Wmo gaat het vooral om voorlopige voorzieningen (bestuursrechtelijke kort gedingen), aangespannen door burgers die acute hervatting van de huishoudelijke hulp nodig hebben. Na verloop van tijd worden meer bodemzaken verwacht, waarin duidelijk wordt hoe de nieuwe terminologie uit de Wmo 2015 moet worden uitgelegd en waar de grenzen liggen bij de invulling van de gemeentelijke verantwoordelijkheid.
