De regionale overheden in Limburg en de Rijksoverheid presenteren in het plan “Gericht aan de slag” gezamenlijk hun strategie om bewoners van de provincie beter te beschermen tegen extreme wateroverlast.
In dit plan staat hoe toegewerkt wordt naar oplossingen om de Geul, Roer en de Geleenbeek veiliger te maken. Daarnaast is beschreven hoe er beter rekening gehouden wordt met water bij plannen in de openbare ruimte en op welke manier inwoners zichzelf en hun eigendommen kunnen beschermen. Ook komt er een systeem om inwoners beter en sneller te waarschuwen bij extreme neerslag en kunnen inwoners advies op maat krijgen over maatregelen die ze zelf kunnen treffen. Deze onderdelen en de manier waarop hier de komende 15 jaar aan gewerkt wordt, staan in het zogeheten opbouwplan van het gezamenlijke Programma Waterveiligheid en Ruimte Limburg (WRL). Dit programma is een jaar na de ernstige overstromingen in Limburg gestart en is een samenwerking van alle Limburgse gemeenten, Waterschap Limburg, Provincie Limburg en het Rijk.
Totaalaanpak van het regionale watersysteem voor de lange termijn
Het programma WRL richt zich hoofdzakelijk op het vergroten van de veiligheid van de beken en zijrivieren van de Maas (het regionale watersysteem) voor de lange termijn. Per stroomgebied wordt een proces doorlopen om tot de beste oplossing te komen Dit kan door het vergroten van de afvoercapaciteit en/of het aanleggen van waterbergingen, dijken, kademuren of schotten. Daarnaast worden inwoners, bedrijven en instellingen geholpen met wat ze zelf kunnen doen om hun woning of gebouw te beschermen. De stroomgebieden van de Geul, de Geleenbeek en de Roer zijn het eerst aan de beurt. Deze gebieden zijn het zwaarst getroffen bij de overstromingen in juli 2021. Daarna volgen andere stroomgebieden. Inwoners worden actief betrokken bij het opstellen van plannen in hun woongebied.
De aanpak van het hele Limburgse regionale watersysteem met 115 stroomgebieden gaat ongeveer 15 jaar gaat duren. Het programma kijkt hierbij naar het hele watersysteem en brengt plannen van verschillende partijen samen. Dit is belangrijk om te voorkomen dat maatregelen op de ene plek leiden tot extra risico’s op een andere plek. Het kan ook voorkomen dat er maatregelen worden genomen in gebieden waar geen overlast is, maar die wel helpen om andere gebieden beter te beschermen.
De internationale samenwerking met zowel Duitsland als België om samen oplossingen te bedenken en uit te werken is stevig versterkt. Met inmiddels zo’n 30 verschillende internationale contacten wordt afgestemd en/of al samengewerkt binnen internationale projecten.
Naast de wateropgave, worden ook andere opgaves niet uit het oog verloren. Zoals droogte, stikstof, energietransitie, woonopgave en transitie van de landbouw.
Maatregelen voor de korte termijn
Het programma is gericht op een robuuste en duurzame aanpak voor de langere termijn. Tegelijkertijd worden kansen gezien en benut om op korte termijn de waterveiligheid van Limburg te verhogen. Zo wordt er gestart met een verkenning naar maatregelen bij Valkenburg en bij de Geulmonding. Deze korte termijn kansen komen uit een onderzoek door het onafhankelijk kennisinstituut Deltares dat eind januari dit jaar gepresenteerd werd. Deltares onderzocht na de overstromingen in juli 2021 het functioneren van het watersysteem in Midden en Zuid-Limburg.
Tevens wordt direct aan de slag gegaan met het beoordelen van korte termijn oplossingen en ideeën aangereikt door partners en inwoners.
Inwoners helpen bij voorbereiding en bescherming
Door klimaatverandering kan extreem weer vaker voorkomen. Ondanks de aanpassingen in het watersysteem vanuit de overheid, is er geen garantie dat extreme wateroverlast niet meer voorkomt. Het is belangrijk dat inwoners dit weten en zich hier op voorbereiden. Het programma WRL wil inwoners hier zo goed als mogelijk bij helpen. Hiervoor werken de verschillende partners in het programma samen aan een uitgebreid pakket aan middelen en maatregelen. Er komt bijvoorbeeld een website waar inwoners op één plek alle informatie kunnen vinden wat ze voor, tijdens en na wateroverlast kunnen doen. Ook wordt gewerkt aan een waarschuwingssysteem dat inwoners sneller en betere informatie geeft over de verwachte wateroverlast in hun directe omgeving. Hiervoor wordt onder andere samengewerkt met de buurlanden. Ook komt er een zogenaamd Water Adviesteam. Dit team gaat bewoners advies op maat geven over de maatregelen die zij kunnen treffen op hun eigen perceel. Tevens worden campagnes opgezet om mensen bewust te maken van de kans op extreme wateroverlast en wat ze zelf kunnen doen om zich voor te bereiden. Het streven is dat ze hierbij in de toekomst advies kunnen vragen bij fysieke steunpunten en ook kunnen bijeenkomsten in buurten georganiseerd worden. Onder andere om samen te werken aan een ‘draaiboek’ voor de buurt.
Een eerste stap om het waterbewustzijn te vergroten, is het aanbieden van het scenario ‘Waterveiligheid’ bij belevingscentrum Risk Factory Limburg-Noord. Sinds 23 mei 2023 kunnen basisschoolleerlingen van groep 8 en senioren hier terecht en leren ze wat te doen bij extreem weer.
Lia Roefs, voorzitter van de Regionale Actie Tafel (bestuurlijke aansturing van het Programma Waterveiligheid en Ruimte Limburg): “Het bewustzijn hoe we met water en veiligheid om kunnen gaan, is en blijft een belangrijk thema voor de komende jaren aangezien we steeds vaker te maken krijgen met extreem weer. We hebben elkaar echt nodig om de gevolgen van wateroverlast te beperken.”
