Politie in 2023: toenemende vraag en steeds veranderend politiewerk

In 2023 werd een grote inzet van de politie gevraagd voor onder andere het begeleiden van demonstraties, personen met onbegrepen gedrag, bewaken en beveiligen en het identificatie- en registratieproces van migranten.

Met de beschikbare capaciteit zijn veel aansprekende resultaten bereikt, maar de financiën van het korps zijn nog niet in balans met de opgaven waar de politie de komende jaren voor staat. Dit staat in de Jaarverantwoording van de politie die vandaag door de minister van Justitie en Veiligheid naar de Tweede Kamer is gestuurd.

Gezien de grote maatschappelijke opgaven voor de komende jaren, neemt de druk op de politie alleen maar toe, stelt korpschef Janny Knol. "Om daar steeds een passend antwoord op te kunnen geven, zijn structurele investeringen nodig. Een solide financiële basis en duurzame, stabiele financiering zijn essentieel om te blijven doen wat de maatschappij van ons vraagt. Om nu en in de toekomst goed te functioneren en Nederland veilig te houden."

Het financieel resultaat van de politie over 2023 bedraagt € 25 miljoen negatief. Tegenover onderbestedingen en meevallers, staan op andere terreinen overschrijdingen en tegenvallers. De noodzaak voor een solide financiële basis en stabiele financiering bracht de politie afgelopen september samen met de regioburgemeesters al onder de aandacht in een position paper.

Er blijft in 2023 sprake van onderbezetting in de basisteams. De werkdruk was hoog en veel teams hadden moeite om de roosters rond te krijgen. Tegelijkertijd werd er extra beroep gedaan op de capaciteit van de basisteams. Zo zijn meer dan 50.000 extra uren ingezet binnen het identificatie- en registratieproces van migranten. Daarnaast vroegen meer incidenten rond personen met onbegrepen gedrag om inzet van de politie. In ruim 141.000 van deze voorvallen werd vorig jaar de politie ingezet. Ook vandaag de dag is de werkdruk hoog. "Op dit moment hebben de protesten bij verschillende universiteiten direct effect op de veerkracht van collega's", stelt korpschef Janny Knol. "Er wordt momenteel veel gevraagd van de ME maar ook van die collega’s die het mogelijk maken dat de ME er staat als het nodig is. Dat verdient waardering en veel respect."

De politie heeft ook in 2023 ingezet op aanpak en preventie van misdrijven met een hoge impact op de samenleving en slachtoffers. In 2023 zijn 541 overvallen gepleegd, 130 (negentien procent) minder dan vorig jaar. De politie werkte verder aan de ontwikkeling van de opsporing op digitaal gebied. Zo kan de opsporingsambtenaar op straat via een app op de diensttelefoon vingerafdrukken op de plaats delict direct digitaal verzenden, waardoor de identiteit van een verdachte of slachtoffer vaak binnen enkele uren bekend is. Ook worden met een nieuwe werkwijze complexe DNA-(meng)profielen vergeleken met de DNA-databank.

De aanpak van criminele geldstromen levert een belangrijke bijdrage aan de bestrijding van georganiseerde ondermijnende criminaliteit. In 2023 is hiervoor de methode Financial Crime Scripting ontwikkeld. Bij de aanpak van ondermijning maakt de politie deel uit van diverse samenwerkingsverbanden. Zo is er de Nationale Samenwerking tegen Ondermijnende Criminaliteit (NSOC) waarbij de politie samen optrekt met Douane, FIOD, Belastingdienst en de Koninklijke Marechaussee. Hierdoor ontstaat meer en beter inzicht in criminele systemen, onderliggende structuren en kwetsbaarheden.

Op lokaal niveau helpt de politie gemeentes om de instroom van jongeren in de criminaliteit tegen te gaan. De politie heeft hieraan onder meer bijgedragen door het opbouwen van de informatiepositie over jeugd, door voorlichtings- en scholingsprogramma en door extra inzet in de wijk.

Door de verharding van de georganiseerde criminaliteit en polarisatie in de samenleving, hebben steeds meer personen beveiliging nodig. Het aanpassen van de formatie en het invullen van de functies met bijbehorende opleidingen kost tijd en heeft langdurige effecten op de organisatie. De politie werkt hard aan het aantrekken van nieuwe medewerkers en het inrichten van een nieuw organisatieonderdeel Persoonsbegeleiding.

De politie kon door het kraken van de cryptocommunicatiedienst Exclu maandenlang berichten meelezen. Hieruit volgden internationaal 79 doorzoekingen en 42 aanhoudingen. Ook leverde de politie een belangrijke bijdrage aan twee internationale zaken, gecoördineerd door de Verenigde Staten. Als onderdeel van deze zaken is in Nederland de functie 'check je hack' ontwikkeld, waarmee burgers op politie.nl kunnen nagaan of ze slachtoffer zijn. Zij worden vervolgens geholpen om hun systemen weer schoon te krijgen. Er zijn vijf miljoen checks gedaan en er zijn 13.000 slachtoffers geïdentificeerd en geholpen.

Waar de samenleving digitaliseert, wordt ook het werkveld van de politie en de criminaliteit meer digitaal. De politie werkte in 2023 aan een beter systeem om aangiften te registreren en aan de landelijke uitrol van het digitaal procesdossier, waarmee processen-verbaal digitaal naar verschillende betrokken instanties worden gestuurd. In het Nationaal Politielab AI is samen met universiteiten gewerkt aan ontwikkeling en zorgvuldige toepassing van Artificiële Intelligentie (AI).

Bij de digitale transformatie speelt ethiek een belangrijke rol. De politie heeft daartoe onder meer een klankbordgroep met externe deskundigen opgezet en organiseert gesprekken met burgers. De politie stopte met de inzet van het risicotaxatie-instrument geweld (een algoritme dat moet voorspellen bij welke personen de kans het grootst is dat diegene geweld zal gaan plegen), omdat nut, noodzaak en kwaliteit hiervan onvoldoende te onderbouwen waren.

In 2023 is gerealiseerd dat elke melding van uitsluiting, discriminatie of racisme binnen de politie, resulteert in een actie of consequentie. Nietsdoen is geen optie meer.

Het Netwerk Divers Vakmanschap, dat bestaat uit zo’n 1.000 politiemedewerkers die kennis delen over verschillende gemeenschappen, leefstijlen en culturen, creëert bewustwording en begrip. Dit netwerk wordt steeds meer betrokken bij het behandelen van meldingen.

De politie investeerde in 2023 in het uitvoeren van professionele controles en gebruikte een Virtual Reality-training om gedrag van medewerkers op straat bespreekbaar te maken. Het bewust benoemen en uitleggen waarom een bepaald voertuig is gecontroleerd, helpt (het gevoel van) etnisch profileren tegen te gaan.