Eerste stap richting herstel fouten WIA-uitkering

Uitvoeringsorganisatie UWV heeft aan minister Van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) de verbeteraanpak voor de kwaliteit van de WIA-uitkering aangeboden.

In september van dit jaar bleek er sprake te zijn van ernstige fouten binnen de WIA. Hierdoor ontvangt een groep mensen in een kwetsbare positie een hogere of lagere uitkering dan ze hadden moeten krijgen. De verbeteraanpak van UWV is de eerste stap richting herstel en het verbeteren van de WIA.

Het nieuws bracht veel onrust: veel mensen zijn voor hun bestaanszekerheid afhankelijk van een WIA-uitkering. Er is door UWV gewerkt aan een opzet om de fouten zo snel en zorgvuldig mogelijk te herstellen.

De eerste stap is ervoor zorgen dat mensen krijgen waar ze recht op hebben. Mensen die de afgelopen jaren te weinig uitkering hebben gekregen, krijgen het verschil alsnog uitbetaald. UWV gaat hierbij zijn uiterste best doen om te voorkomen dat een nabetaling onbedoelde effecten heeft, bijvoorbeeld op toeslagen. De uitkering wordt na het opsporen van een fout aangepast naar het juiste bedrag.

Ook wanneer iemand te veel heeft ontvangen, wordt de uitkering aangepast naar het juiste bedrag. Als het gaat om terugvorderingen is het uitgangspunt van de minister en UWV: de overheid heeft een fout gemaakt. Mensen mogen daar niet de dupe van worden. Alleen wanneer het bijvoorbeeld heel duidelijk is dat iemand veel te veel heeft ontvangen, kan worden teruggevorderd. UWV en SZW bekijken samen nog hoe om moet worden gegaan met deze terugvorderingen, aangezien de terugvordering ontstaan is door schuld van UWV.

Het herstel richt zich op mensen van wie de WIA-uitkering is vastgesteld in de jaren 2020-2024. Daarvoor lag het foutpercentage een stuk lager: fouten werden opgespoord en hersteld. UWV geeft aan dat fouten altijd voorkomen, ook vóór 2020. Het speuren naar alle mogelijke fouten over een langere periode en het eventueel herstel daarvan is echter vrijwel onmogelijk: de reguliere werkzaamheden van UWV zouden dan totaal tot stilstand komen.

In het eerste kwartaal van 2025 wordt duidelijk bij wie mogelijk fouten zijn gemaakt. UWV gaat mensen dan daarover informeren. Daarna wordt duidelijk in hoeverre deze mensen daadwerkelijk te veel of te weinig hebben ontvangen.

De precieze omvang en impact van de fouten in de WIA-uitkering is nu nog moeilijk te geven. Een grove schatting van UWV is dat tussen circa 25.000 en 50.000 mensen niet een correcte vaststelling van hun WIA-uitkering kregen. UWV verwacht deze schatting de komende maanden steeds preciezer en betrouwbaarder te maken.

Minister Van Hijum: “Hiermee zet UWV een eerste belangrijke stap richting verbetering en herstel. Door wat er is misgegaan vind ik het heel begrijpelijk dat mensen denken: eerst zien, dan geloven. Ik zie het daarom als een hele belangrijke opdracht om, samen met UWV, getroffen mensen te helpen en het vertrouwen te herstellen. Ook ik vind het vervelend dat dit proces langer duurt dan veel mensen zouden willen en tegelijkertijd verdienen zij een echte oplossing. Dat vergt zorgvuldigheid.”

Bij de WW en de Ziektewet zijn in de periode 2020-2024 wel kwaliteitscontroles verricht en zijn de fouten die daaruit naar voren kwamen hersteld. Van de Wajong is door een gebrek aan controles geen betrouwbaar beeld te geven. De minister noemt dit zorgelijk. UWV onderzoekt nu hoe het is gesteld met de kwaliteit bij Wajong.

Naast het herstellen van fouten wil UWV ook de kwaliteit van WIA in de toekomst verbeteren. Sinds oktober is er daarom een nieuw systeem ingesteld, waardoor fouten sneller worden opgemerkt en hersteld, wat de kwaliteit van de beoordelingen op korte termijn verbetert. Het nieuwe systeem maakt op langere termijn daarnaast duidelijk waar precies de meeste fouten worden gemaakt in de WIA, zodat UWV gerichte maatregelen kan nemen. Dit wordt direct ook op de Wajong toegepast, omdat deze beoordelingen naast de WIA de hoogste prioriteit hebben op dit moment.

Minister Van Hijum schrijft verder dat hij begrijpt dat dit de problemen bij het UWV niet meteen oplost. Hij blijft structureel in gesprek met de Raad van Bestuur van UWV. Ook zal hij de Tweede Kamer regelmatig op de hoogte houden over de voortgang.

Ingewikkelde regels zijn een belangrijke oorzaak van de fouten, staat in de Kamerbrief. Daarom wil minister Van Hijum aan de slag met vereenvoudiging. De WIA moet beter en eenvoudiger, het ministerie SZW kijkt hiervoor serieus naar de aanbevelingen van de commissie OCTAS. Nog dit najaar stuurt de minister daar een Kamerbrief over. Ook kijkt de minister naar vereenvoudiging van de sociale zekerheid in zijn geheel.

UWV heeft hun verbeteraanpak extern laten toetsen op haalbaarheid. Dit is uitgevoerd door de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB).