Sterke daling in hele strafrechtketen in door COVID-19 getekend jaar

Waar in 2019 een voorzichtige stijging te zien was in de door de politie geregistreerde criminaliteit, is er in 2020 weer een daling, mede door de invloed van COVID-19 op criminaliteit.

Die daling werkt door in de hele strafrechtketen. Dat blijkt uit de publicatie Criminaliteit en Rechtshandhaving, van het Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatiecentrum (WODC), het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), de Nationale Politie, het Openbaar Ministerie (OM) en de Raad voor de rechtspraak.

De door de politie geregistreerde criminaliteit daalde tussen 2010 en 2020 met een derde (33 procent). Het geschatte aantal door burgers ondervonden delicten – bekend tot en met 2019 –daalde in die periode nog sterker met 40 procent. De daling in de geregistreerde criminaliteit werkt in de hele keten door. Het totale aantal sancties, opgelegd door politie, OM en rechter tezamen, daalde sterker dan de geregistreerde criminaliteit (44 procent).

Het effect van de COVID-19 pandemie is tweeledig. Enerzijds was er minder instroom, anderzijds zorgde de tijdelijke gedeeltelijke sluiting van de gerechtsgebouwen tijdens de eerste lockdown voor een verschuiving in de wijze van afdoening en voor een afname van het aantal vonnissen in dat jaar. Hoewel het algemene beeld uit de afgelopen tien jaar is dat de geregistreerde criminaliteit afneemt, was er in 2019 een stijging van 4 procent. Onder andere onder invloed van de COVID-19-maatregelen en het daaruit volgend gewijzigd criminaliteitsbeeld zet dat in 2020 niet door en is er een daling van 1,5 procent. Het aantal geregistreerde verdachten en de instroom bij het OM daalde sterker (respectievelijk met 9 en 8 procent) en het aantal sancties nog sterker (18 procent). In 2020 deed de rechter 66.000 misdrijfzaken af, 23 procent minder dan in 2019. Dit hangt samen met de gedeeltelijke, tijdelijke sluiting van de gerechten.

Het aantal door de politie geregistreerde woninginbraken, winkeldiefstallen en gevallen van zakkenrollerij daalde met respectievelijk 22 procent, 13 procent en 47 procent ten opzichte van 2019. Dit houdt waarschijnlijk verband met het vele thuisblijven, de winkelsluiting en het verminderde toerisme tijdens de eerste lockdown. Criminaliteit met een digitale component is in 2020 juist toegenomen. De politie registreerde ten opzichte van 2019 128 procent meer cybercrime en 48 procent meer horizontale fraude (waaronder fraude met online handel en WhatsApp fraude).

De negentiende editie van Criminaliteit en Rechtshandhaving brengt de periode 2010 tot en met 2020 in kaart. Dit statistische naslagwerk is het resultaat van samenwerking tussen het WODC, het CBS, de Nationale Politie, het OM en de Raad voor de rechtspraak. Deze editie bevat uitgebreide informatie over de aard en omvang van de criminaliteit in Nederland, de opsporing ervan door de politie, de vervolging en de strafrechtelijke reactie door het OM en de rechter en de tenuitvoerlegging van opgelegde sancties. Ook de onderlinge samenhang tussen de schakels van de strafrechtketen krijgt aandacht. Dat geldt ook voor de uitgaven gemoeid met sociale veiligheid en voor de ontwikkelingen in internationaal perspectief.

Het WODC brengt gelijktijdig nader onderzoek uit naar de invloed van COVID op de ontwikkelingen in de strafrechtketen.