Van KUL pès KULTUUR - Van Leichdaag pès brandjhout

Van KUL pès KULTUUR, ein sjtökske Zittesj van John Hertogh veur uch - Jaorgank 10 nómmer 2 - 3-2-2025.

“Ich haop neit dat geer kreuspelik (pritsj) zeet gewore van dit sjtökske!” Zo sjloot ich mien veurige sjriefsel aaf, zónger dat ich doorhaw dat sommige luuj de beteikenis van dees Zittesje weurd (nog) neit kènne. In ’t Holles zouw me zègke: korzelig of lich geraak.

Gistere waas ’t Leichdaag*, oftewaal Maria Lichtmis; Maria-Lichtmis wurt gevierd op twee fibberwari, dat is veertig daag nao de Krismes. ’t Is ’t lètste christelik fees dat verbandj hiltj mit Krismes. En de daag zeen aan ’t lenge: Es de daag gaon lenge, beginne ze ouch te sjtrenge is ein awd Zittesj gezègkde, sjus wie Es Leichdaag de zón oppen tore (of d’n altaor) sjient, sjeper (herder) bewaar dien oorte. Oorsjprunkelik ’n waarsjuwing aan de sjeper, óm, es op daen daag de zón sjeen, sjpaarzaam te zeen mit de res van ’t wèntjer-vouer veur de sjäöp, want dan zouwe nog väöl kaw daag kómme! Oorte zeen reste. Ouch woorte op Leichdaag de door de luuj  mitgebrachte kaerse in de kirk gewied. Óm hoes en haof veur ‘ne bliksem-insjlaag te beware, woorte dees kaerse aangesjtaoke. ’t Verbrenne van de kroetwösj waar op väöl plaatsje verbaoje vanwaege brandjgevaor. In Broukzitterd, Leyebrouk, Ophaove, Euverhaove en Sjtadbrouk verbrendde me daoróm ein klein sjtökske van de kroetwösj in de sjtaokplaatsj of kachel. De bienaam sjprókkelmaondj haet niks te make mit ‘t werkwoord sjprókkele. Dat is aafgeleid van ‘t Oudnederlandse sporkelen, dat sjprènge beteikent. Dit vanwaege ’t óm de veier jaor versjprènge van einen daag. ’t Is ouch de maondj wo-in behawve vastelaovesprinse- en prinsesse waere geïnsjtalleierd. De sjterrebeelde in deze maondj zeen de creatieve Waterman en de fantasierieke Vösje. Teminste dat zègke de horoscope. Maar ouch dao waog ich mich neit aan! Dat vènj ich sjus zo deizig of dampetig es ’t waer van de lèste daag. Dat waar toch puime = dat waar niks waerd. Puime is ouch de verzameling van kaoresjtóppele, sjtrónke, aerpelskroed en anger ónkroed, dat same verbrend woort. Of ’t ouch get te make haw mit de druim van Jozef Puime? (awd Zittesj vastelaovesleidje). Wae hulp mich oet de brandj? Euver brandj gesjpraoke: Hae is goud óm brandj te roupe beteikent hae zèngk valsj of haet ein hel sjtöm. Dan kèns te baeter neit bie de zank gaon! Bie brandj heurt ouch brenne, borre of fikke. En is de Brandjssjtraot in Zitterd vernuimp nao de grote brandj van 1677? Dat zuike veer ouch op. Höb geer ‘m al gezeen: de nuuj brandjwaerkazerne oppe Broukzitterderwaeg? Zit waal väöl hout aan, of liek dat mer zo? Brandj - hout?