Waarschuwing: Uw DNA kan worden gebruikt in strafrechtelijke onderzoeken

Het DNA-testen bij particuliere en genealogische databanken is populairder dan ooit. Voor veel mensen is het een spannende manier om meer te leren over hun afkomst of om verloren familieleden te vinden.

Maar wat velen niet beseffen, is dat hun DNA ook een andere toepassing kan hebben: het helpen oplossen van misdrijven. Justitiële autoriteiten tonen steeds meer interesse in deze databanken, en dat roept belangrijke vragen op over privacy en toestemming.

Cijfers

Er zijn geen exacte cijfers over het aantal Nederlanders dat een DNA-test heeft laten doen, maar het is wel duidelijk dat het aantal steeds toeneemt. In 2020 werd geschat dat ongeveer 1 miljoen Nederlanders een commerciële DNA-test hadden gedaan, vooral voor genealogisch onderzoek of gezondheidsinformatie. Sindsdien is het aantal waarschijnlijk verder gestegen, omdat DNA-testdiensten zoals Ancestry, 23andMe en MyHeritage steeds populairder worden. Daarnaast zijn er ook medische en voorouder specifieke tests die via artsen of ziekenhuizen worden uitgevoerd, wat het totaal aantal mensen dat een DNA-test heeft ondergaan verder verhoogt.

DNA als opsporingsmiddel

DNA is uniek en krachtig: het kan een misdadiger identificeren, ook als er een verre genetische verwant in een database voorkomt. In spraakmakende zaken zoals de Golden State Killer in de Verenigde Staten zijn genealogische databanken al ingezet om verdachten op te sporen. Dit gebeurde door familieverbanden te analyseren op basis van DNA-profielen van mensen die vrijwillig hun genetische informatie hadden gedeeld. Hoewel dergelijke successen indrukwekkend zijn, zijn er ook zorgen. Veel mensen die hun DNA laten testen, zijn zich niet bewust van het feit dat hun gegevens op deze manier gebruikt kunnen worden. En zelfs als zijzelf geen toestemming geven, kunnen de profielen van verre familieleden voldoende zijn om een genetische link te leggen.

Weet u hoe uw DNA wordt gedeeld?

Bij het aanvragen van een DNA-test krijgt de aanvrager vaak de optie om te kiezen of zijn gegevens openbaar worden gedeeld of privé blijven. Maar die keuze kan complex zijn: Privacy instellingen verschillen per aanbieder: Sommige databanken bieden duidelijke opties om te beperken wie het DNA van de aanvrager mag zien, terwijl anderen minder transparant zijn. Veranderende voorwaarden: Bedrijven kunnen hun gebruiksvoorwaarden aanpassen, waardoor data die eerder privé was, plotseling toegankelijk wordt voor bijvoorbeeld opsporingsdiensten. Indirecte betrokkenheid: Zelfs als men kiest voor volledige privacy, kunnen andere familieleden die wél toestemming geven, alsnog tot genetische identificatie leiden.

De juridische en ethische dilemma’s

In Nederland hebben justitiële autoriteiten aangegeven particuliere DNA-databanken te willen raadplegen in hun strijd tegen criminaliteit. Hoewel dit juridisch mogelijk kan worden gemaakt met een bevel, blijft de vraag: Worden burgers voldoende geïnformeerd over deze mogelijkheid? Hebben zij de kans gehad om bezwaar te maken?

Het delen van DNA-data heeft verstrekkende gevolgen.

DNA bevat niet alleen informatie over de aanvrager, maar ook over zijn of haar familieleden, zonder dat zij voor een openbaarmaking direct toestemming voor hebben gegeven. Wat kun je doen? Lees de voorwaarden: Begrijp hoe DNA wordt bewaard en gedeeld door het platform dat wordt gebruikt. Kies bewust: Overweeg of het DNA openbaar toegankelijk is of dat het uitsluitend voor uw eigen gebruik beschikbaar blijft. Houd rekening met toekomstige veranderingen: De juridische en technologische ontwikkelingen rond DNA gaan snel. Blijf op de hoogte van wat dit kan betekenen voor je privacy. Praat met familie: Bespreek uw DNA-keuzes met familieleden, zodat iedereen op de hoogte is van de mogelijke implicaties.

Waarschuwing: wees alert

De keuze van iemand om zijn DNA te laten testen is meer dan een persoonlijke beslissing; het is een stap die ook anderen kan raken. Justitiële autoriteiten kunnen dit waardevolle instrument inzetten om misdrijven op te lossen, maar het is belangrijk dat je als gebruiker weet wat dit betekent. Transparantie en bewustwording zijn cruciaal in deze discussie. Zorg ervoor dat het afgestane DNA niet onbedoeld een toegangspoort biedt tot uw eigen genetische gegevens – of die van uw familie. Gebruikers van DNA-onderzoek hebben het recht om te weten hoe hun data wordt gebruikt. Lees en kies daarom bewust. Want DNA is niet zomaar een stukje informatie; het is de blauwdruk van wie u bent.

HCC!genealogie

HCC!genealogie is onderdeel van de HCC (de grootste computerclub in de Benelux). Het is een levendige groep die geïnteresseerden adviseert over methoden en mogelijkheden van onderzoek, over genealogische computerprogramma’s en de mogelijkheden die internet biedt. Ze organiseert informatieve bijeenkomsten, verzorgt presentaties en cursussen, stimuleert kennisuitwisseling tussen leden, verspreidt een wekelijkse digitale nieuwsbrief en onderhoudt een genealogische website.