Warme jas voor zieke kastanjebomen

Op de algemene begraafplaats in Sittard worden momenteel drie paardenkastanjes middels toepassing van een nieuwe techniek - een warmtetherapie - behandeld tegen de kastanjebloedingsziekte.

Sittard-Geleen telde 14 jaar geleden nog 2377 kastanjebomen. In 2002 werden de eerste bomen ziek. Pas in 2006 werd vastgesteld waardoor de ziekte wordt veroorzaakt. Het bleek te gaan om een bacterie, de Pseudomonas syringae pathovar aesculi .

Die ziekmakende bacterie wordt verspreid door mens, dier en via water en heeft er de afgelopen jaren voor gezorgd dat het aantal kastanjebomen in de gemeente inmiddels meer dan gehalveerd is. Van de resterende bomen vertonen er ongeveer 700 in meer of mindere mate symptomen van de kastanjebloedingsziekte. Verwacht wordt dat ook de 400 nog niet aangetaste bomen na verloop van tijd ziek zullen worden.

De kastanjebloedingsziekte kent 3 fasen, waar bij fase 3 wordt overgegaan tot het rooien van de boom. In sommige gevallen, bijvoorbeeld bij bomen met een algehele slechte conditie, gebeurt dat al bij fase 2. Alle kastanjebomen in de gemeente Sittard-Geleen worden twee keer per jaar op symptomen geïnspecteerd. Naar aanleiding van de inspectie wordt vervolgens gekeken of het noodzakelijk is om maatregelen te nemen. In het verleden kwamen die maatregelen uiteindelijk altijd neer op het kappen van de zieke boom.

Tot vorig jaar was er nog geen remedie tegen de ziekte gevonden. Begin 2015 ontdekten Prop Boomtechniek en Wageningen Universiteit dat een warmtebehandeling effectief kon zijn toen bleek dat de ziekmakende bacterie niet goed tegen warmte kan. Met de behandeling wordt de stam van de kastanjeboom gedurende 48 uur op een temperatuur gehouden van 39 tot 42 graden. Dat gebeurt bij bomen met een redelijk gladde stam middels warmtematten waarin warmwaterslangen zijn aangebracht en bij bomen met zeer grillige stammen door er een warmtekamer omheen te bouwen waarin de luchttemperatuur op 40 graden wordt gebracht. Die laatste toepassing is natuurlijk een stuk arbeidsintensiever en kost meer energie. Warmer dan 42 graden mag de stam van de boom niet worden, omdat anders de boom zelf ook het loodje legt.

Tijdens de verhitting worden de bomen middels sensoren voortdurend gecontroleerd en wordt de verwarming zo nodig opgeschroefd of verminderd. De gegevens worden via internet doorgespeeld.

Na de behandeling worden er monsters uit het cambium van de boom genomen, die worden onderzocht op DNA om vast te kunnen stellen dat de bacteriën zijn gedood. In een genezen boom met voldoende vitaliteit komt de sapstroom daarna weer goed op gang, waardoor verwondingen overgroeid zullen raken en eventueel licht aangetaste takken tot in de kroon van de boom weer zullen aansterken. Vooral bomen die in de beginfase van de kastanjebloedingsziekte zitten en die nog vitaal genoeg zijn kunnen succesvol met deze methode worden behandeld, waardoor kap voorkomen kan worden.

De behandeling kost - afhankelijk van de toegepaste methode (matten of warmtekamer) en het aantal te behandelen bomen gemiddeld ongeveer 1000 euro per boom. "Dat zijn vrij hoge kosten," zegt wethouder Leon Geilen. "Daarom is het niet reëel om deze techniek op alle zieke kastanjebomen toe te passen. Maar het is mooi dat we door deze techniek in elk geval de beeldbepalende bomen in parken en bijvoorbeeld hier op de algemene begraafplaats in Sittard kunnen behouden."

Erwin Suijkerbuijk van Prop Boomtechniek - hij luistert naar de fraaie titel European Tree Technician - geeft aan dat de installatietijd voor het aanbrengen van warmtematten rondom de stam en het aansluiten van de apparatuur ongeveer 4 uur per boom bedraagt. Zodra de boomstam een temperatuur van 40 graden heeft bereikt gaat de 48 uur durende behandeling in. "We kunnen maximaal 10 bomen per dag behandelen," zegt hij. "Vervolgens is het wel zaak om alle bomen goed te blijven monitoren, want de ziekte kan terugkeren."

Er rust een Europees patent op deze methode. Prop Boomtechniek heeft de licentie om de techniek in Nederland uit te rollen. "We hebben in heel Nederland nu zo'n 150 kastanjes met deze methode behandeld. Sittard-Geleen heeft vandaag de primeur voor Limburg," zegt Suijkerbuik.

Sittard-Geleen heeft het complete bestand aan kastanjebomen en de conditie van elk exemplaar goed vastgelegd en controleert alle bomen regelmatig. Het is op dit moment nog niet bekend welke kastanjebomen als beeldbepalend worden aangemerkt en tevens nog in een dermate goede conditie verkeren dat behandeling met de warmtetherapie zinvol is. Dat wordt nog geïnventariseerd, laat wethouder Geilen weten.