Ós Modesjtaal (augustus '24) - Volop zomer in de knötsj

Ein rubriek euver 't gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs, gesjreve door John Hertogh in samewirking mit Veldeke Krènk Zitterd-Gelaen-Bor.

Ein woord dat gebroek wurt óm ‘ne sjlappen tied in ’t nuuts aan te gaeve. Es d’r in de zomer väöl kómkómmesj bie de gruinteboer ligke, is d’r sjien-baar wenig nuuts te melje. Meistes beteikent dat ouch dat de lat veur nuuts leger wurt gelag, ómdat gezètte en nuutswebsaits waal gevöld mótte waere. Geer höb mesjiens ouch gemirk dat de gezètte in dezen tied – zèk mer van begin zomer pès nao de boewvak -  väöl dunner zeen es normaal. Toevallig geit de polletik dan ouch mit reces: de vakans van oos regering. Me zaet dat de kómkómmertied ouch de rae is dat de Tour de France noe besjteit. ‘t Vruigere sjportblaad l’Auto verkoch neit mee zo goud. Me besjlaot de Runj van Frankriek te organiseiere zodat me gans väöl in dat sjportblaad koosj sjrieve. Ich zèt dao vraogteikes bie??? En wae geluif wurt zelig!

Jao, ouch die sjiene te besjtaon. Dat zeen zogenaomde neit-inheimse beeste, die dankbaar nuuts levere veur de media (gezètte, tiedsjrifte, radio en t.v.) Veurbeelde zeen de eikeprocessierups, de reuzeteek, wouve die gein wouve zeen of geveerlikke insekte wie de tiegermök.

Vanaaf hawverwaege de neugeteende eeuw woort ’t woord kómkómmer-tied volop gebroek, zelfs de grote Multatuli haw ’t euver ”in ’t hartje van den komkommertyd” 

De Èngelsje zègke dat hun sjnieders dit woord als vruig gebroekde en de Dutsjers höbbe ’t euver Sauregurkenzeit. In Amerika zègke ze: silly season. (gekke tied) In jeder geval is ’t woord kómkómmer erg awd: in ’t Keltisch gebroekde me ‘cucc’ en in ’t Letien ‘cucuma’. (gein kurkuma!)

Oet eige ervaring weit ich dat dichtesj en sjrievesj ouch ‘ne kómkómmertied höbbe allein nuime die dat ein “writer’s block” oftewaal “sjrieversblok”! Ze höbbe dan dèks gein insjpiratie. Mesjiens aan vakans toe? Dit sjtökske haet ouch ein groot kómkómmergehalte!  

Wos geer dit: Frisje kómkómmers waere geweik in  zoutwater, paekel. ‘t Èngelsje woord veur augurk : pickle, kump van os woord pekel! In piccalilly - lekker bie de fritte – zitte ouch augurke.

Zomer is famieje van ’t Awdinsische ‘sama’ dat hawf jaor, jaorgetieje beteikent. Want oze veurawwesj, de Indo-Europeane, hawwe mer twee sezoene: zomer en wèntjer.  Mit de oetdrökking “de zomer (soms ’t vruigjaor) in de kop höbbe” meint me in lóchtige kleijer gaon terwiel ’t vinger- of sjteinkawd is. Zeumere haet bie ós de beteikenis van reste verzamele. Dat gebeurde dèks nao d’n ougs. Es kèndj höb ich dèks aerpel of terf gezeumerd op ’t (sjtoppel-) veldj.

De Grieke höbbe trouwes ouch ein sjoon woord veur zomer: kalokairi, dat sjonen tied beteikent. Dat höbbe ze zelf bedach!

Aardbeie of erbele waere ouch zomerkeuninkskes genuimp, vanwaege die gruine kreunkes. De brónkkirmes vintj ouch meistes in de zomer plaatsj.

Brónke beteikent behawve kirmes of processe viere ouch dreige van ónwaer of gevaor! Veur zomersjprotele houfs te geine floep te höbbe: Door de zón geit de hoed mee pigment aanmake: klein broen vlekskes. Die kènne gein kaod. Ónbesjermp in de zón zitte waal. Rocco Granata haet lang geleje (in 1972) ein leidje gezónge mit d’n titel: Zomersproetjes. Jaomer genóg neit in ’t plat!

Pès de volgende Ós Modesjtaal. Reacties: [email protected] .