Ós Modesjtaal (juli '24) - Hekse of sjlaopböl oppe Kolleberg?

Ein rubriek euver 't gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs, gesjreve door John Hertogh in samewirking mit Veldeke Krènk Zitterd-Gelaen-Bor.

Veer zeen al in de maondj juli, väöl luuj höbbe de vakanskriebels. Verkans, vekans, vakans , vakanse, vekaansie en in ’t Belsj höbbe ze ’t euver verlof . Veer ware lèts in ’t boetelandj en in die gaengend

dao sjprouke ze weier gans anger dialekte es de Limburgse: Areler, Dikrecher, Kliärrwer en Veiner

. Ich versjtóng d’r wenig van mer allein de klank al waar sjoon! Wit geer wo ich ’t euver höb? Nae, euver Lëtzebuergische

(Luxemburgse) dialekte! Róndj Aarlen, in Diekirch, in Clervaux en in Vianden.

Ich hawt ’t noe korter bie hoes: lekker wanjele oppe Zittesje Kolleberg

. De naam kump heugswaarsjienlik van de belangrieke verbènjingswaeg tösje Vlaanderen en Kölle (in ‘t Awdzittesj Coln of Collon

) dae in de late Middeleeuwe hiej leip. Mer ouch anger verklaoringe waere genuimp: "kaoleberg" of "sjedelberg". Kol kump van van toverkol = heks . ‘t Saap van de klaproos woort vruiger es heksekroed

gebroek om d’r kees mit te kleure. Sommige luuj dènke dat de naam mesjiens van de kollebloum

kump, mer dat liek mich sjterk. De kollebloum is baeter bekènd es de klaproos of papaver , ouch waal sjlaopbol

genuimp. Saer de Oudheid wurt de kolle-bloum mit de dood in verbandj gebrach. Door de papaversap

(opiaat) waar de plant bie de Grieke en Romeine ‘t symbool veur de dood of eeuwigdoerende sjlaop. In aw graaftombes kèns te daoróm nog aafbeeldinge van de kollebloum vènje!

Mitkol(kul, kloot, knikker) bedoele ze ouch de vórm van de zaoddoos van de papaver. In Èngelandj zègke zepoppies, taege de klatsjroos, da’s ein sjtök vruntjelikker! Vruiger zag me hie ouch waalkaoreroostaege.

In de Eesjte Weltoorlog sjtónge op de sjlaagveljer in Vlaanderen gans väöl kollebluim in blui. Daoróm zeen ze ’t symbool van dae oorlog gewore. Dat wurt ouch herdach tiedes de jaorlikse “Klaproosdaag”. Op ’t Dutsj heisj de kollebloum Mohn

. Dat liek get op maon, mer die haet wenig mit mohn te make! Ofsjoon… ’t maonzaod

dat dèks op breudjes zit, is waal ‘t zaod van de sjlaopbol! Paul Prikken haet ’t euver kollebluim, sjlaopköpke en papave-risj

! Vruiger woorte die kollebloume zelfs same met kaore verboewd, ómdat me de zäödjes es gekruder gebroekde veur brood en gebeks .

Sint-Margriet ofPisgriet, 20 juli: Dezen daag woort gezeen es de eesjte daag van dehóndjsdaagen belangriek veur de boere. Dehóndjsdaagzeen ge-nuimp nao ’t sjterrebeeld Grote Hóndj. De heldere sjter Sirius , de hóndj van de jaeger Orion, kump dan same mit de zón op en is dan neit te zeen aan de mörgehemel. De hóndsjdaag höbbe wiejer niks te make mit hunj, al kènt ’t ónger ein ónwaerhóndjswaerzeen. ’t Woord hóndjswaer is afgeleid van ‘t awd-Nederlandse woordóndewaer, dat gans sjlech waer beteikent.

D’n tied van de hóndjsdaag is ’t hoogtepunt van de zomer. Dan zeen d’r ouch weier väöl mögke en vleige en angeróngedeierte. ( In Kirchrao gebroeke ze ’t prechtige woordónjetsiefer!) Hóndjswaer, ein vóchtig, werm enbruijerigwaer mit zo noe en dan ein paar sjtevigesjoele raege! Sjus wie de aafgeloupen tied!

Pès de volgende Ós Modesjtaal. Reacties: [email protected] .