Veer vruiger….. - De Zelfkantj (II)

't Waar of eine nuje welt veur ós aope góng wie de grenze verdwene en ein sjtök van Dutsjlandj bie Nederlandj koum: de Zelfkantj.

• Laes ouch: Veer vruiger….. - De Zelfkantj (I)

De grens mit Dutsjland waar noe aop; nou, aop, ze is ’n sjtök opgesjaove pès aan Zaofele. Dat beteikende ouch dat de famieje Bansema oet ós dörp moosj vertrèkke nao ’t nuut grenskantoor bie Zaofele.

En dat nuut aope sjtök dat noe bie Nederlandj gekómme waar, ’n groot gedeilte van de ganse Zelfkantj, woort noe ós óntdèkkingsgebied. Vlakbie hoes, mer toch vraemp en ónbekènd. De luuj dao sjprouke waal ós dialek, mer toch meer mit eine Dutsje klank.

Goud, veer gónge d’rop oet. Gelökkig haw ich zelf eine fits. Geine nuje natuurlik, mer eine aafgedankde van de mam, eigelik väöls te groot veur mich. Daoróm haw de pap aan de twee kenj van de pedale houte blökskes gemaak, zodat ich toch goud mit de vuit d’raan koosj kómme.

Dus, op waeg nao de Zelfkantj. En fitsentaere óntdèks te pas dat in al die dörpkes de kirk, ’t centrum, op ’t hoogste punt lik. Dat mirks te es te d’rhaer veers. Kort bie zo’n dörpke begint dan ’t valsj plat, d.w.z. dat de waeg langzaam omhoog geit. Mit fitse vuils te dat gans dudelik. Probeier ’t mer èns óm mit de fits nao Havert of Hönge te gaon. Dèks is dat “plat” zo “valsj” dat-s te rechop mós fitse, sjtaondentaere oppe pedale. Mer dan mós te goud oppasse dat-s te dao neit vanaaf rótsje deis, want dan kèns te eine gouwe sjmak make, wie ich oet ervaring weit.

Via Tudder nao Havert. Miljaar, waat zoug dat dörp d’roet! Van wieds aaf aan zougs te al de kapotte tore same mit de ruïne van de kirk zelf. Väöl hoezer in de buurt ware gans kapot gesjaote! Flarde gerdien wapperden oet de laeg duuster vinstesj! De sjtraote zoute vol läöker die sóms vol mit water sjtónge. Geine boum in de ómgaeving van ’t dörp haw nog eine tóp, alles kapot. Waat ’n elenj! En in zo’n miserie koosjte de luuj opnuuts beginne…

Richting Stein nao Hönge. Dao waar ’t neit väöl baeter… Ouch hie väöl kapot gesjaote hoezer en ouch hie de kirk mit häören tore: EIN ruïne! Waat hawwe die plaatsje toch zjwaor gelee! Die louge toen sjus veur ’t Dutsje fróntj in Zöstere. Dao is zjwaor gevóchte wore eer de Amerikane dao door koosjte braeke. Dat ganse gebied tot en mit Zóstere en ómgaeving waar sjlaagveldj. De luuj die dao toen woonde, woorte allenej geëvacueierd nao Nederlands gróndjgebied wo ze niet erg vrunjtelik behanjeld zeen gewore! Mer ouch de luuj aan Nederlandse kantj höbbe toen zjwaor tieje mótte doormake. Ouch dao evacuatie en wie ze trökkoume waar ouch dao väöl kapot en laeg gerouf….

Nei, dat waar enorm deprimeierend waat veer dao es kènjer allemaol gezeen höbbe! En dan lous te ouch nog jederen daag oppe moer van de sjool in ós dörp de teks die nazi-Dutsjland dao-op gesjreven haw: ”Europa ontwaak!” dat haet dao nog gans lang gesjtange, same mit ein grote V (van Viktorie). Die kènt me noe nao bekans 80 jaar nog ummer laeze op die moer.

Nei, waat ’n elenj, neit allein aan de Zelfkantj, mer ouch in plaatsje wie Zöstere, Remunj en Venlo.

Dat “ontwaak” nao d’n oorlog waar wakker waere oet ’n nachmerrie…

F.W.