Het is eigenlijk vanzelfsprekend dat we onze taal goed verzorgen. Onder die taalverzorging verstaan we dan doorgaans de zinsbouw en het woordgebruik.
Maar ook wordt er wel degelijk op de schrijfwijze, de spelling gelet. Niets is zo vervelend als dat er storende spelfouten in een tekst staan. En dan praten we nog niet eens over de spelling van werkwoordsvormen of vreemde woorden!
En, zoals gezegd, iedereen die zichzelf respecteert, let op het taalgebruik en de spelling. In geval van twijfel wordt in een spellinggids de juiste schrijfwijze opgezocht. Dit geldt overigens voor alle talen, of men nu Nederlands schrijft of Duits of… Wie schrijft, respecteert de regels van de spelling.
Dit lijkt voor de hand liggend, maar hoe is de situatie bij de dialecten? Velen zijn van mening dat je dialecten, anders dan de standaardtalen, kunt schrijven zoals jezelf denkt dat het juist is. Spellingsregels lijken niet te gelden voor een dialect: alles moet zo’n beetje kunnen.
Vanwaar dit standpunt? Heeft men nou werkelijk zo’n laag idee van de eigen taal? Ziet men die niet als een taal? Want er zijn mensen die denken dat dialect geen taal is! Daar komt ook nog eens bij dat er bij velen die dialect spreken, een vrij sterke neiging bestaat vast te houden aan het vroegere als norm voor de spelling van een dialect!
Het gevolg is een ratjetoe van spelwijzen, soms wel met heel bizarre vormen. Een standaardspelling, zoals in het Nederlands, zou voor dialecten onmogelijk zijn. Nu, iedereen die een beetje thuis is in de klankleer, weet dat er wel degelijk richtlijnen te geven zijn waarmee uitstekend te werken valt. Bovendien bevordert een goede en overzichtelijke spelling de leesbaarheid van een tekst en die leesbaarheid, die herkenning, is nou net een wezenlijk aspect van iedere evenwichtige spelling.
Het is dan ook de Vereniging Veldeke Limburg geweest die vanaf haar oprichting in 1926 steeds geprobeerd heeft een hanteerbare spelling samen te stellen die voor al die onderscheiden dialecten gebruikt zou kunnen worden.
De laatste provinciale spelling is de Spelling 2003 voor de Limburgse dialecten, op basis van de vernieuwde kennis van en inzicht in de klankleer. Deze provinciale spelling is door de Raod veur ’t Limburgs en de Vereniging Veldeke Limburg als leidraad overgenomen. In feite is ze dus de officiële spelling voor onze dialecten.
Het is in dit kader dat de Willy Dols Stichting een spellinggids voor het Sittards heeft samengesteld. Ruim drie jaar heeft een werkgroep samen met taalkundigen gewerkt aan deze uitgave. Het uitgangspunt is het hedendaagse moderne Sittards geweest, geheel in de geest van het als streektaal erkende Limburgs (1997).
Bij de uitwerking stond ons de bekende spellinggids het Groene Boekje voor de geest. De titel hebben we met toestemming van de Nederlandse Taalunie – vertaald – over mogen nemen als Gruin Buikske van ’t Zittesj.
De uitgave bestaat in feite uit drie delen. Het eerste gedeelte is een algemeen gedeelte met inleiding, de spellingsregels voor het Sittards en een aantal teksten over grammaticale aspecten. Het tweede gedeelte vormt de eigenlijke kern van dit boek. Hierin worden ruim 5.000 woorden besproken. Niet allen hun schrijfwijze wordt gegeven, maar ook andere aspecten, zoals stootttoon–sleeptoon, woordsoort, verbuiging en vervoeging. Het derde gedeelte is een handreiking naar de gebruiker: het is een woordenlijst Nederlands – Sittards van alle besproken woorden.
Op vrijdag 20 november aanstaande zal de spellinggids van ongeveer 250 bladzijden officieel gepresenteerd worden. De prijs is bewust laag gehouden: € 13,95. Te bestellen via www.gruinbuikske.nl of vanaf 21 november onder andere ook in de boekhandel.
De samenstellers zijn ervan overtuigd dat deze spellinggids een onmisbare handleiding is voor ieder die zijn dialect ook wat de spelling betreft, graag wil verzorgen.
F.W.; 20 okt. 2015
