Online opgelicht? Tóch je geld terug

Een proef waarbij zoveel mogelijk wordt gedaan voor slachtoffers van online oplichting, is volgens de deelnemers zinvol.

Tijdens de proef is geprobeerd om de slachtoffers in elk geval hun geld terug te laten krijgen. Dit lukte in meer dan een kwart van de gevallen geheel. In nog eens een kwart van de gevallen kregen de slachtoffers hun schade gedeeltelijk vergoed.

Dit blijkt uit een evaluatierapport van CapGemini van de proef, waarin het Landelijk Meldpunt Internetoplichting (LMIO) van de politie, het Openbaar Ministerie (OM), de Landelijke Associatie van Gerechtsdeurwaarders (LAVG), en de Service Organisatie Directe Aansprakelijkstelling (SODA) samenwerkten.

Aan de pilot deden 211 slachtoffers van online oplichting mee. Hierbij ging het om fraudezaken waarbij iemand iets online had besteld en vervolgens geen product ontving. De fraudegevallen werden direct na aangifte met instemming van de slachtoffers behandeld door de LAVG of SODA. Die organisaties stelden vervolgens de verdachten namens het slachtoffer aansprakelijk. Zo konden slachtoffers via een civiele procedure hun geld terugkrijgen. Op deze manier wilde de politie zorgen voor een betekenisvolle afhandeling voor slachtoffers en tegelijkertijd (mogelijke) daders ontmoedigen.

Een grote meerderheid van de online fraudeurs (87%) heeft via de pilot financiële of juridische consequenties ervaren. Zij hebben het geld terug betaald, troffen een betalingsregeling of kregen te maken met een gerechtelijke procedure of vonnis. Volgens het rapport van CapGemini loopt de pilot – die werd gehouden in 2021 - nog te kort om te zeggen of de proef potentiële daders ervan weerhoudt om online fraude te plegen.

Wel heeft een aantal daders aangegeven dat ze blij zijn dat ze door het slachtoffer geld terug te betalen, in eerste instantie niet met het strafrecht te maken krijgen. Evengoed bestaat de kans dat daders nog vervolgd kunnen worden. Bijkomend voordeel is dat deze nieuwe werkwijze ervoor zorgt dat de strafrechtketen wordt ontlast. Het grootste deel van de zaken wordt immers via directe aansprakelijkheid (civielrechtelijk) afgehandeld.

Uit het rapport blijkt verder dat de pilot voor 72 procent van de slachtoffers aan de verwachtingen heeft voldaan. Negentig procent van de deelnemers zou nogmaals LAVG of SODA inschakelen bij een nieuw geval van online fraude. Daarnaast is bij alle slachtoffers die aan de pilot meededen het vertrouwen in de politie toegenomen. Van de slachtoffers die hebben deelgenomen aan de pilot zegt 92 procent de volgende keer opnieuw aangifte te zullen doen.

De samenwerking tussen het LMIO, de SODA en de LAVG werd in het leven geroepen omdat steeds meer mensen online worden opgelicht. Daarnaast kreeg de politie vaak het verwijt dat de politie te weinig doet voor slachtoffers van online oplichting. Zo ontstond het idee om dergelijke zaken door te zetten naar twee private organisaties, zodat zij procedures konden opstarten om te zorgen dat in elk geval zoveel mogelijk slachtoffers hun geld terugkrijgen.

De ervaring die beide private partijen inbrachten bleek onmisbaar. SODA, de bedenker van de aanpak, spant zich al jaren in voor slachtoffers om hun schade te verhalen op de daders. Dat geldt ook voor LAVG die sinds 2020 slachtoffers van online fraude helpt om hun geld terug te krijgen. Er wordt nog onderzocht hoe de inzichten uit de pilot een vervolg kunnen krijgen.