Rioolwaterzuivering haalt weer meer stikstof en fosfor uit afvalwater

In 2022 zuiverden Nederlandse rioolwaterzuiveringsinstallaties 1,81 miljard kubieke meter rioolwater. Dat zijn meer dan 70 duizend olympische zwembaden gevuld met water.

De installaties haalden weer meer stikstof en fosfor uit het afvalwater. Ook was de restlozing op het oppervlaktewater voor deze stoffen lager dan in 2021. De restlozing van medicijnresten neemt langzaam toe, evenredig met de vergrijzing en bevolkingsaanwas. Dit blijkt uit cijfers van het CBS en de Emissieregistratie.

De 313 rioolwaterzuiveringsinstallaties in ons land zuiverden in 2022 bijna 8 procent minder rioolwater dan een jaar eerder. De daling hangt samen met de droogte; er viel gemiddeld 11 procent minder neerslag dan in 2021 en dus werd er minder hemelwater afgevoerd naar het riool.

Rioolwaterzuiveringsinstallaties proberen zoveel mogelijk stikstof en fosfor uit het afvalwater te verwijderen om zo vermesting van het oppervlaktewater te voorkomen. In 2022 werd 86 procent van de aangevoerde stikstofverbindingen (92 miljoen kilogram) verwijderd, dat is 1,4 procentpunt meer dan in 2021. Ook werd 88 procent van de aangevoerde fosforverbindingen (12,9 miljoen kilogram) uit het afvalwater gezuiverd, iets meer dan een jaar eerder.Nog nooit waren deze zuiveringsrendementen zo hoog. Dit is mede het gevolg van de voortgaande verbeteringen in het zuiveringsproces maar ook van het lagere volume afvalwater, waardoor de waterzuiveringsinstallaties beter functioneerden.

De restlozing van stikstof (13 miljoen kilogram) was in 2022 bijna 10 procent lager dan een jaar eerder. Van fosfor daalde de restlozing vanuit de rioolwaterzuiveringsinstallaties met ruim 4 procent naar 1,6 miljoen kilogram.

In 2022 waren de restlozingen vanuit rioolwaterzuivering voor zink (69 duizend kilogram) en koper (9 duizend kilogram) respectievelijk 2 procent en 10 procent lager dan in 2021. De zuiveringsrendementen van zink en koper schommelen de laatste jaren rond de 83 procent respectievelijk 93 procent.Zink en koper behoren tot de zware metalen. In oppervlaktewater kunnen deze stoffen schadelijk zijn voor het waterleven.

De totale belasting van het oppervlaktewater met stikstof door alle sectoren bij elkaar was 75 miljoen kilogram in 2022. De restlozingen vanuit de rioolwaterzuiveringsinstallaties droegen daar voor 17 procent aan bij. Dat is meer dan een jaar eerder, toen was dat 15 procent.Bij fosforverbindingen was de totale belasting 6,2 miljoen kilogram met een bijdrage vanuit de rioolwaterzuivering van 26 procent. Dat is meer dan in 2021 toen 22 procent van de totale belasting van fosforverbindingen vanuit rioolwaterzuiveringsinstallaties kwam.De landbouw droeg voor stikstof en fosfor voor 43 respectievelijk 47 procent bij voor deze stoffen, vooral via de uit- en afspoeling van meststoffen vanaf landbouwgronden.

In 2022 was de totale belasting van het oppervlaktewater voor koper 109 duizend kilogram en voor zink 355 duizend kilogram. De restlozingen vanuit rioolwaterzuivering droegen daaraan voor 8 procent bij voor koper en 20 procent voor zink. Dat is ongeveer gelijk aan het jaar daarvoor.

Door bevolkingsgroei en vergrijzing neemt het gebruik van medicijnen en de lozing van medicijnresten langzaam toe. Via apotheken werd in 2018 alleen al circa 1,9 miljoen kilogram werkzame stof per jaar voorgeschreven. Het gebruik van medicijnen zorgt ervoor dat medicijnresten via het toilet in het rioolwater terechtkomen. In totaal ging het in 2022 om circa 1,4 miljoen kilogram per jaar, waarvan de helft bestaat uit laxeermiddelen zoals Macrogol en Lactulose. Metformine, een anti-diabetesmiddel, heeft daarna met bijna 320 duizend kilogram de hoogste bijdrage.Binnen de Emissieregistratie wordt voor een dertigtal middelen geschat hoeveel er na het zuiveringsproces wordt geloosd op het oppervlaktewater. Sommige medicijnresten, zoals paracetamol, worden zeer goed verwijderd. Toch blijft gemiddeld 40 procent van de werkzame stof in de restlozing van de rioolwaterzuiveringsinstallaties aanwezig.Voor vrijwel alle middelen geldt dat de restlozing gemiddeld 1 tot 1,5 procent per jaar toeneemt, evenredig aan de vergrijzing en de bevolkingsaanwas.