Ós Modesjtaal (fibberwari '24) - Vaste - Mit brood en beier?

Ein rubriek euver ’t gebroek van ós modesjtaal, dialek, plat, Limburgs, gesjreve door John Hertogh in samewirking mit Veldeke Krènk Zitterd-Gelaen-Bor.

De veurige maondj höb ich ’t euver ’t woord zèkvrie gehad. De titel van ein buikske oet 1988 van Jan van Kempen oet Zitterd. Zèkvrie beteikent da’s te vrie bès óm al te zègke.

Gedurf, ónversjrókke. Vruiger zag me gecourageierd. Dao zit ’t woord courage (kraasj) in mit de beteikenis, moud en krach. ’t Woord kump van ’t Latiense woord cor, dat hart beteikent. (Cor, cour, coeur) Courage höbbe is dus: zègke waat dich op dien hart (cor) lik. Bon courage (Fr.) beteikent sukses en ’t is ouch ein bekènd wedsjtriedpaerd. Courage is ouch ein Belsj beier van hoog gebroesj (gisting). ’t Beier wurt gebroewe in Brouwerij De Dochter van de Korenaar in Baarle-Hertog. ‘t Is ein roodbroen wèntjerbeier mit ein alcohol-percentage van 8%. En wae kènt Marc Courage neit, de veurman van de Zittesje band Baroesjko?! Op sjool mous ich Bertolt Brechts Mutter Courage laeze, neit door te kómme!

Vruiger woort wèk (witbrood) meistes gebakke in de aove van de bekker. Euver brood gesjpraoke: ein kantjbrood waar brood dat ónger ’t bakke taege de kantj van de aovemoer loug. Geroosterd brood nuimde me ein krepke. Wèk kump van wig(vormig). Bie de Germane hawwe ze ’t euver wagja. Gaon wie eine wèk beteikent vol energie zeen. De luuj brachte vruiger hunne deig nao de bekker. Sómmige bekkesj pitsjde get deig van de aangeleverde wègkedeig aaf ein maakde dao extra wègke van. Die woorte in Zitterd douch waal pitsjwèk genuimp. Dat pitsj haet versjeie beteikenisse: pien doon, drènke (eine pitsje) en aafzètte: Hae kènt niks angesj es de luuj pitsje. ’t Zit ouch in: pitsjlamp (zaklamp of knijpkat) en pitsjtang (nijptang) en pitsjblaor (bloudblaor) Ouch in: eemes ein pitsjuigske gaeve (knipuigske).

Ein prechtig awd leidje(oet 1953) gesjreve door Teun Hermans. Biete, jao biete, wae gei maske haet dat is ‘nen houteklaos. Biete, jao biete, houw ‘m op ziene pókkel mit die verkesblaos. Nostalgie!

Zitterd sjteit bekènd óm de nónnevot, ein vastelaovesgebak in de vórm van eine rènk deig, in aolig of vèt gebakke en mit sókker besjtruid. In Zuid-Limburg is de nónnevot ouch bekènd es ein sjtrik, of ónger de verzamelnaam: poefel. Poefele lieke op berlinerböl en zeen gevöld mit jam of mit banketbekkesjroum. In Gent (B) nuime ze ’t nonneveeste of begijneveest. Ein nón is ouch ein vrouwelik verke: zeug of kreim, wovan de batse róndj en vèt zeen. Mesjiens kump de naam van dat richtige vastelaovesgebak daovan. Of van de sjtrik die nónne vruiger op hun vot drouge! Wae wit?

Kreim beteikent ouch de kraom, ’t hoes. Veurdat ein deinsmaag vertrók bie häör bazin moosj ze eesj de kreim vaege :’t ganse hoes grunjig pótse. Zo get wie de hoespóts, dènk ich dan.

Pès de volgende Ós Modesjtaal. Reacties: [email protected] .