Dialect: door mensen die er helemaal geen verstand van hebben, die het niet verstaan of spreken wordt het weleens bespot en soms afgedaan als dom en minderwaardig.
En dat is dan een bijzonder armoedige stellingname. Kinderen die met dialect opgroeien blijken daar in hun taalontwikkeling eerder positieve dan negatieve effecten van te ervaren.
Bovendien: met wat je met de paplepel ingegeven krijgt, met je moerstaal, leer je als eerste je gevoelens uit te drukken en je omgeving te begrijpen. Dat blijft de rest van je leven bij je. En daarbij beschik je in het dialect alleen al door de rijkdom aan klankkleuren over veel meer mogelijkheden om een nuance aan te brengen dan in het Nederlands. Dialect is een belangrijk onderdeel van ons cultureel erfgoed en het behouden meer dan waard. Dialectschrijver John Hertogh schrijft maandelijks voor de liefhebbers een berichtje in het Zittesj plat: Van KUL pès KULTUUR, ‘n sjtökske Zittesj van mich veur uch.
Vindt u het moeilijk om te lezen? “Dat kun je snel leren door de aangeboden tekst hardop uit te spreken,” zo adviseert Hertogh. Veel succes en leesplezier met zijn berichtje van deze maand:
Awee, haw ich mich toch bekans vergaete ein nuuj sjtökske Zittesj veur uch te sjrieve en te versjikke! Want nao ein gans óntsjpanne waek wanjele in de Eifel, wo mer ein sjoel raenge euverdaag is gevalle, bèn ich d’r neit toe gekómme. Mea culpa. ’t Voul mich bietieds in dat ich veur 10 jaor ouch ein verhäölke höb gesjreve euver ós jaorlikse Eifelvakans. Hie kump ’t nog èns:
De Rureifel
’n Vief kerteier vare mit de wage en veer zeen weier dao: in ós “tweede hoes” in de Eifel. ‘n Gezèllige en kleine Stjube, veur ós de plaatsj óm op rös te kómme.
De wirt ontvink ós wie ummer gans hertelik en werm en haet ós kamer al vaerdig gemaak, wie ummer, nómmer zeve, ónger ’t daak. Gein oetzich, mer waal gans, gans röstig. D’n tillevies oppe kamer wurt dees waek neit aangeraak. En es ’t sjlech waer wurt höbbe veer genóg buik en tiedsjtrifte bie ós. Mer ouch die waere neit dèks gebroek.
Ós wanjelvrunj zeen ouch al dao: veier wanjelaesj die sjus wie ós väöl plezeier belaeve aan loupe de natuur en sjus wie ós geneite van gezèlligheid en van goud aete en drènke.
Jederen daag loupe veer z’ón vief oer door boesj en veldjer en langs ’t water. De haop óm wildj te zeen gaeve veer al sjnel op. Allein es veer al ‘n paar oer höbbe geloupe en jederein muig begint te waere en ouch neit mee zoväöl vertèld wurt, is d’r ‘n klein kans om reeje, wilj verke of herte te zeen.
Es veer dan thoes kómme bie de Sjtube, drènke veer ós get en nao de werm doesj maake veer ós vaerdig veur d’n aovend: ’n geweldig diner (meistens mit wiljd), ei lekker glaeske wien óf Kölsj of frisj en daonao wurt d’n daag ‘geëvalueierd’.
Nao z’ónnen daag ligke veer meistes bietieds in bèd. Sjmörges zitte veer om hawf neuge aan de taofel, sómmige mit klein uigkes, mer nao de sjtrange kaffe geit ouch dat euver….
Noe ich dit nog ‘s laes, wunsj ich dat veer nog lang nao dees besjtömming kènne kómme, es God bleif. Hie is gelökkig wenig verangerd. Jao, toch waal, die vief oer wanjele per daag zeen intösje drie oer gewore…!
